“Türkiye ise uluslararası arenada kendisini daha güçlü kılacak şekilde manevralar yapıyor. Türkiye, dünyada NATO içinde önemli bir nüfuza, Ukrayna ile sağlam bir ilişkiye ve Rusya ile sağlam bir ilişkiye sahip olan tek ülke.”
Cumhurbaşkanı Erdoğan, NATO’nun Vilnius Zirvesi öncesinde, Batılı güçlere “pozitif jest” anlamı taşıyan beklenmedik bir hamleyle, Ukrayna Cumhurbaşkanı Zelenski’nin Istanbul ziyaretinden bir “hediye” ile dönmesini sağladı: Rusya ile anlaşmalı olarak Türkiye’de tutulan Azov komutanlarını Ukrayna’ya gönderdi.
Bu, anlaşmanın bozulması anlamına geliyordu. Rusya’nın tepkisi de gecikmedi. Ve ardından, muhtemelen Erdoğan’ın beklediği bir adım daha geldi: Putin yönetimi, BM ile Türkiye’nin aracılık ettiği Tahıl Koridoru anlaşmasının 17 Temmuz’dan itibaren uzatılmayacağını duyurdu. Dünya şokta, ama Erdoğan’ın bu sertleşme hamlelerinden karlı çıkacağı anlaşılıyor.
Wall Street Journal gazetesi, Tahıl Anlaşması’nın bzoulması öncesinde yayınladığı bir yazıda, Erdoğan’ın çift yönlü oyunun süreceğini öngörüyor. Yazıyı dikkatinize getiriyoruz.
Savaş boyunca Ukrayna’ya önemli bir insansız hava aracı tedarikçisi olan Türkiye, son zamanlarda Ukrayna’ya cesaret verici sinyaller gönderiyor. Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy‘i İstanbul‘da ağırlayan Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Ukrayna’nın savaş sona erdiğinde NATO’da olmayı hak ettiğini söyledi. Türkiye, Rusya‘yı kızdıracak şekilde, tartışmalı Azov Tugayı komutanlarının esir takasıyla Rusya’nın esaretinden kurtulduktan sonra Ukrayna’ya dönmelerine izin verdi. Bu arada Baykar, Ukrayna’da insansız hava aracı üretimi için bir fabrika kurmaya başladı.
Yine de Türkiye’nin eylemlerini Ukrayna’ya kesin bir destek olarak yorumlamak doğru olmayabilir. ABD ve Ukrayna konusundaki en önemli müttefikleri Fransa, İngiltere, Almanya ve Polonya Rusya’nın işgalinin tamamen haksız olduğuna inanıyor. Ya Ukrayna’nın egemenliğinin ve topraklarının tamamen yeniden tesis edilmesini ya da Rusya’nın işgalin artan maliyetleri nedeniyle savaşma isteğini kaybetmesini umuyorlar.
Türkiye bu yaklaşımı paylaşmıyor. Rusya’nın Şubat 2022’deki işgalinden önce Türkiye’nin Avrupa ile kusurlu ama işlevsel ilişkileri vardı. AB hedefleri bir süredir sekteye uğramıştı. AB Suriye‘deki iç savaşın sona ermesini isterken, Türkiye savaşa katıldı. Yine de Türkiye, 2015 göçmen krizinde Avrupa hükümetlerinin, mültecileri barındırması için Türkiye’ye ödeme yaptığı bir anlaşmaya aracılık etti.
Şubat 2022’den önce Türkiye’nin asıl sorunu ABD ile idi. Ankara’ya göre Amerikalılar Irak’a savaş açarak Türkiye’nin etrafındaki bölgeyi istikrarsızlaştırmışlardı. Bunun sonucunda yayılan terörizmle başa çıkmak için ABD, Türkiye’nin kırmızı çizgisini aşarak çeşitli terörist gruplarla işbirliği yapıyordu. Erdoğan’ın büyük hoşnutsuzluğuna rağmen Washington, ABD’de sürgünde yaşayan ve Türkiye’deki 2016 darbe girişiminin arkasındaki isim olan Fethullah Gülen‘i teslim etmeyi de reddetti.
Erdoğan bu konulardan dolayı olan hayal kırıklığını Rusya’ya yakınlaşarak ifade etti. Putin ile işbirliği yapmakta hiçbir zaman zorlanmadılar ve Suriye, Libya ve Güney Kafkasya konularında zaman zaman çatıştılar. Ancak faaliyetlerini diplomatik olarak ve sahada koordine etmenin değerini gördüler ve bu süreçte Batılı aktörleri bir kenara ittiler.
Erdoğan ve Putin, Türkiye ve Rusya ekonomilerini gaz anlaşmaları, turizm ve Rus Rosatom şirketinin Akkuyu Nükleer Santrali’ni inşa etmesi yoluyla birbirine bağladı. Türkiye’nin Rusya’dan hava savunma sistemleri satın alması askeri entegrasyonun altını çizdi. Washington’daki öfke o kadar büyüktü ki ABD, Türkiye’nin bazı Amerikan askeri teknolojilerine erişimini engelledi.
Rusya işgale başladığında, Türkiye Ukrayna’nın yanında gibi yorumlanabilir. Türk Bayraktar insansız hava araçları Ukrayna savaşında o kadar etkili oldu ki Ukraynalılar çocuklarına Bayraktar ismini vermeye başladı. Türkiye aynı zamanda Ukrayna ve Rusya arasında arabuluculuk yaparak savaşın ilk birkaç haftasında iki ülke arasındaki görüşmelere ev sahipliği yaptı ve daha sonra Karadeniz tahıl girişimi ve Ukrayna’nın Zaporizhzhia’daki nükleer santrali için güvenlik düzenlemeleri de dahil olmak üzere savaşla ilgili bir dizi teknik sorun üzerinde müzakereleri kolaylaştırdı.
Türkiye’nin Ukrayna’ya yardımı ABD ve Avrupalı müttefikleri tarafından memnuniyetle karşılandı. Ancak Türkiye hiçbir şekilde Rusya ile arasına mesafe koymadı. Çatışma başladığından beri Rus turistler ve iş insnları AB’de faaliyet göstermekte zorlanıyor. Buna karşılık Türkiye, Rusya için bir tahliye vanası oldu ve uluslararası izolasyonunu azalttı. Bunun Rusya’ya hem pratik hem de sembolik bir yardımı oldu.
Türkiye’nin Rusya’ya en önemli yardımı yaptırımların aşılması yoluyla oldu. Türkiye, Gürcistan, Ermenistan ve Orta Asya ülkeleriyle birlikte, yaptırım uygulanan malların Rusya’ya transit geçişi için bir durak haline geldi.
Bu malların bazıları hem sivil hem de askeri amaçlar taşıyor ve Rusya’nın Ukrayna’ya karşı savaşını sürdürmesini kolaylaştırıyor. Aynı zamanda, savaş konusundaki resmi duruşu sayesinde Türkiye kendisini barış yanlısı olarak konumlandırıyor ve itibar kazanıyor.
ABD’nin, Türkiye’nin İsveç’in üyeliğine destek vermesini nasıl sağladığı zaman içinde açıklığa kavuşabilir. Ancak bunun Türkiye’ye bir şeyler vererek gerçekleştiğine şüphe yok. ABD ve Ukrayna’yı gerçekten destekleyen diğer NATO üyeleri de başka türlü davranamazdı.
İsveç’i ittifaka dahil etmek için Türkiye’nin çıkarlarına uymak zorunda kaldılar ki, bu İsveç için bir lütuf, ittifak için de bir nimet olacak. NATO üyeleri söz konusu olduğunda Avrupa daha güvenli hale gelecek.
Bu olayların kaybedeni ise Ukrayna oldu. Savaş, NATO’nun istediği zaman yeni üyeler kazanabileceğini gösterdi ancak bu yeni üyeler İsveç ve Finlandiya oldu. İttifakın bir kez daha açıkça belirttiği gibi Ukrayna’nın NATO üyeliğine giden yolu uzun ve çetin olacak. Bu süreç NATO’yu Rusya ile uzun sürebilecek bir çıkmazın içine daha fazla çekmekten kaçınacak.
Türkiye ise uluslararası arenada kendisini daha güçlü kılacak şekilde manevralar yapıyor. Türkiye, dünyada NATO içinde önemli bir nüfuza, Ukrayna ile sağlam bir ilişkiye ve Rusya ile sağlam bir ilişkiye sahip olan tek ülke. Ayrıcalıklı bir konuma sahip.
WSJ’nin analizi Gazete Oksijen’in çevirisinden kısaltılarak aktarıldı.
Makalede ifade edilen görüş ve düşünceler yazar(lar)a aittir ve FTP’nin görüş ve düşüncelerini yansıtmamaktadır.
