‘Maalesef bu toplumun özgürlük, adalet, demokrasi ve temiz siyaset gibi talepleri yok. Bizim toplumumuz bunları dert edinmiyor. Bu toplumun çoğu, maalesef, nasıl ‘’külfetsiz nimet’’e konabilirim, nasıl başkaları pahasına geçinebilirim, nasıl parazitik, ama ‘’parlak’’ bir hayat yaşayabilirim derdindedir. Bırakınız özgürlük ve demokrasi talebinde bulunmayı, bu toplum kendisine zararı olmadığı sürece başkalarına zulmedilmesinde bile sakınca görmüyor.’
Kendilerini ‘’demokrat aydınlar’’ olarak niteleyen solcular ile bazı Kemalistler 12 Eylül rejiminin Türkiye toplumunu depolitize ettiğini (politikaya ilgisizleştirdiğini) ileri sürerler. Bu sözde büyük bir doğruluk payı vardır.
Doğrudur, çünkü ister 12 Eylül rejiminin baskıcı uygulamaları yüzünden olsun, ister başka bir sebepten ileri gelsin, Türkiye’de öteden beri halk kitlelerinde siyasete karşı bir ölçüde mesafeli bir duruş olagelmiştir. Özellikle 12 Eylül rejimi ve hemen sonrasında insanlar siyasetten uzak durmuş ve kendi özel alanına çekilmişti. Bunun etkilerinin halâ bir ölçüde devam ettiği de söylenebilir.
Ama öte yandan insanımızdaki bu siyasetten çekinme, uzak durma tutumu zamanla epeyce zayıflamış, hatta bugün Türkiye toplumu bir anlamda aşırı politize hale gelmiştir. O kadar ki, bugün toplum olarak ‘’politikayla yatar, politikayla kalkar’’ hale geldik desek yanlış olmaz.
Bunun nedenlerinden biri Türkiye’de devletin toplum hayatının hemen hemen her alanına müdahil olması, her konuyu düzenlemesi veya düzenleyebilecek durumda olmasıdır. Bugün devletin kontrol veya yönlendirmesine tâbi olmayan neredeyse hiçbir hayat alanı kalmamıştır. Onun için herkes olmasını istediği çoğu şeyi devletten beklemekte veya en azından toplum hayatındaki ne kadar aksak-gedik varsa hepsini devletin düzeltebileceğine inanmaktadır.
Politikaya aşırı ilginin bir diğer neden devletin geçim ve zenginleşme kapısı haline gelmiş olmasıdır. İnsanlar da zaten devleti bir ‘’nimetler havuzu’’ olarak görmektedir. Bu nimetler havuzunun topluma açılan kanallarının başında siyasî kararlarla rant üretilmesi ve tamamen ilkesiz ve keyfî bir şekilde ‘’nimet’’ dağıtılması gelmektedir. (Türkiye’de herkes ‘’devletten geçinmek veya zenginleşmek’’ istiyor, ama Frederick Bastiat’nın 19. yüzyıl ortalarında yazdığı gibi, bilmiyorlar ki devletin kendisi de zaten toplumun sırtından geçinmektedir.)
Bunun pratik anlamı devlet eliyle partizan zenginlik transferidir.
Türkiye’de devlet sadece parasal anlamda değil statü anlamında da ‘’nimet’’ kaynağıdır; devlet yoksulu zengin, zengini yoksul yapabildiği gibi, istediğine unvan, şeref ve paye de dağıtabilmektedir.
Bu şartlar altında, şaşırtıcı olmayan bir şekilde, hepimizin ülke sorunlarıyla ilgili gündemimiz ve analizlerimiz de genellikle siyaset üzerinde odaklaşmaktadır.
Başka bir deyişle, siyaset yorumcuları analizlerinin çoğunda toplumu da bir özne olarak görmeyi ihmal etmekte ve onu analizlerinin pasif tarafına yerleştirmektedirler.
Oysa, asıl fail toplumdur, siyaset toplumun bir yansıması veya türevidir: ‘’Nasılsanız öyle yönetilirsiniz.’’ Eylül başındaki bir yazımda dikkat çektiğim gibi, baskıcı rejimler bile her zaman yönetenlerin yönetilenlere dayattıkları talihsizlikler değildir. Türkiye’de bugün olduğu gibi, birçok örnekte bu gibi rejimler yönetilenlerin bir şekilde destek veya katkısıyla kurulmaktadır.
Evet, bugün hepimiz Türkiye siyasetinden şikâyetçiyiz. Ama siyasetimiz böyleyse, bunun kusuru sadece ‘’kötü niyetli’’ siyasetçilerde değildir; bu istenmedik durum siyasetçiler kadar toplumun da eseridir.
Maalesef bu toplumun özgürlük, adalet, demokrasi ve temiz siyaset gibi talepleri yok. Bizim toplumumuz bunları dert edinmiyor. Bu toplumun çoğu, maalesef, nasıl ‘’külfetsiz nimet’’e konabilirim, nasıl başkaları pahasına geçinebilirim, nasıl parazitik, ama ‘’parlak’’ bir hayat yaşayabilirim derdindedir.
Bırakınız özgürlük ve demokrasi talebinde bulunmayı, bu toplum kendisine zararı olmadığı sürece başkalarına zulmedilmesinde bile sakınca görmüyor. Devlet/hükûmet bir kimsenin, bir grup veya camianın ‘’tepesine bindiğinde’’, hapse tıktığında, mal-mülküne el koyduğunda bizim insanlarımızın ne ‘’adalet duygusu’’ inciniyor, ne de devletin bu işte bir haksızlık yapmış olabileceğine dair kafasında bir şüphe beliriyor.
‘’Düşene bir tekme de kendisi atmak’’ bu toplumun şanındandır!
Kabul edelim ki, bizim toplumumuzun ahlakilik standardı çok düşüktür. Böyle toplumlarda, ‘’başta hukukun üstünlüğü olmak üzere özgürlüğün kurumlarını yerleştirmek (…) zordur. Böyle toplumlarda siyaset (te) yozlaşır: Yasama ve yürütme organları ortak iyiliği amaçlayan tartışma ve kural üretme zeminleri olmaktan çıkarak kişi, grup veya parti çıkarlarının genel yarar aleyhine kayırıldığı sıradan aparatlara dönüşür, hukuk muhalifleri sindirme ve taraftarlara rant dağıtma aracı haline gelir, bu arada yargı da iktidar sahipleri lehine olacak şekilde adaletten sapar. Piyasa ekonomisi de çoğu zaman yozlaşarak devlet ile iktidardan yana olan iş dünyası arasındaki bir ahbap-çavuş ilişkileri ağına dönüşür.’’
Onun için kimse ‘’asil ve necip Türk milleti’’ masalları anlatmasın. Kendimizi kandırmayalım: Türkiye toplumu olarak biz bugün lâyık olduğumuzu yaşıyoruz. Biz kendimizi düzeltmediğimiz sürece siyasetimiz ve siyasetçilerimiz de düzelmeyecektir.
Bu yazı Diyalog Gazetesi’nden aktarıldı.
Makalede ifade edilen görüş ve düşünceler yazar(lar)a aittir ve FTP’nin görüş ve düşüncelerini yansıtmamaktadır.
